موقعيت جغرافيايي 

پیشینه تاریخی

خراسان جنوبی شامل محدوده‌ای از خراسان بزرگ است که در سده‌های پیش «قهستان» نامیده می‌شد. براساس کتیبه‏ هاى به جا مانده از دوره هخامنشى و به گفته بعضى از مورخان یونانى،«قهستان» سکونتگاه قوم ساگارت، از اقوام آریایى بود. هرودوت مورخ یونانى مى‏ نویسد: آن‏ها در ردیف اقوام شرقى هستند و از سکنه «ساتراپ چهاردهم هخامنشیان» به شمار مى‏ روند. مارکوپولو نیز در سفرنامه خود، از این منطقه با نام «تونوکاین» - تون و قاین- یاد کرده‌است. واژه «قهستان» را اکثر پژوهشگران، معرب «کهستان» دانسته اند که به دلیل محیط جغرافیایی خاص و وجود کوهستان ها به آن اطلاق می شد. « کهستان » را بر وزن «کوهستان» هم گفته اند. از اواخر قرن پنجم هجرى «قهستان» به یکى از مراکز مهم فعالیت «فرقه اسماعیلیه» به رهبرى «حسن صباح» تبدیل شد. از آنجایى که این ناحیه از موقعیت مناسب اقلیمى و طبیعى برخوردار نبود و مورد بى‏ توجهى حکومت‏ هاى مرکزى بود، براى فعالیت‏هاى «فرقه اسماعیلیه» داراى شرایط مساعدى بود. لذا، بعد از منطقه الموت، قهستان به مهم ‏ترین مرکز فعالیت اسماعیلیان تبدیل شد، که قلمروى در حدود «ترشیز يا کاشمر» تا «نهبندان» را دربرمى‏ گرفت. با روی کار آمدن حکومت صفوی، امنیت نسبتي در این منطقه بوجود آمد که باعت رونق و گسترش تجارت شد. استان خراسان جنوبى تا ۱۳۸۳، بخشى از استان پهناور خراسان بود، ولى در این سال با مصوبه مجلس شورای اسلامی و براساس تقسیمات جدید کشورى، از آن منفک شد و خود به استانی مستقل تبدیل گردید.

اقوام و زبان

موقعیت اجتماعی و اقتصادی

شرایط اقلیمی منحصر به فرد استان خراسان جنوبی باعث شده تا امکان تأمین درآمد مناسب و معقول باغداران استان در کاشت و تولید محصولاتی از قبیل عناب، زرشک، زعفران و سنجد شود. به طوری که این استان رتبه اول تولید محصولات باغی زرشک و عناب و رتبه دوم تولید زعفران را در سطح کشور دارا است. انار ، پسته، بادام، سیب، گلابی، به، گیلاس، آلبالو، زردآلو، هلو، خرما، توت، شاتوت، گردو، انجیر و سنجد از دیگر محصولات باغی این استان است. همچنین در بخش محصولات زراعی، مردم این منطقه به کشت گندم، جو، پنبه، حبوبات، محصولات جالیزی و گیاهان علوفه‌ای مشغول هستند و در تولید چغندر قند، رتبه هشتم کشور را به خود اختصاص داده است.
قالی بافی، سفالگری، رنگرزی، آهنگری، مسگری، حصیربافی، سبدبافی، نمدمالی، زیلوبافی ، پارچه بافی، نوغان داری، ریسندگی، گلیم بافی، جاجیم بافی ، زرگری، دباغی و سوزن‌دوزی، از جمله صنایع دستی استان خراسان جنوبی هستند.

سوغات

بخش کشاورزی : آلو بخارا، انار، زعفران، زرشک، عناب بیرجند، توت خشک

بخش دامداری : قره قروت، کشک

بخش صنایع دستی : انواع قلاب بافی ها، انواع محصول های حصیری، زیلو، پارچه های سوزن دوزی شده، قالی

جاذبه های طبیعی - گردشگري

بيرجند :‌ آبشار چارده، آبگرم لوط، بند دره، بند عمرشاه، دره هاي ارتفاعات باقران، نيزارها و ماسه باديهاي كوير خور

درميان : آبگرم گزيك، چنار كهن سال دوشينگان، طبيعت روستاي فورگ، طبيعت روستاي درميان

سربيشه :‌ روستاي چنشت، چشمه آب ترش سربيشه، چشمه آب معدني گندگان، معدن بازالت منشوري

سرايان : طبيعت روستای مصعبي، طبيعت روستای كريمو، طبيعت روستای چرمه، طبيعت روستای كال ذو

قاين : دشت اسفدن، دشت شاهرخت، غار ورزق، غار پهلوان، غار خونيك، غار فارسان، طبيعت ارتفاعات بوذر جمهر

نهبندان : كوير ده سلم

جاذبه های تاریخی  

بيرجند :‌ آرامگاه ابن حسام خوسفي، ارگ كلاه فرنگي، باغها وعمارتهاي اكبريه، شوكت آباد، اميرآباد، رحيم آباد،  بافت تاريخي خور، قلعه بيرجند، مدرسه شوكتيه، حسينيه نواب، مسجد جامع چهاردرخت، موزه مردم شناسی، موزه باستان شناسی، موزه شهدا، موزه مشاهیر و مفاخر ملی، موزه علوم و تاریخ طبیعی، موزه وقف. 

درميان :‌ آرامگاه سلطان ابراهيم رضا، آتشكده گسك، قلعه تاريخي فورگ، قلعه كل حسن صباح، مسجد جامع هندوالان

سربيشه : روستاي شگفت انگيز ماخونيك، خانه یاورری، خانه تاریخی بهاور، مزار كاهي، قلعه باغ مود، قلعه کهنه سربیشه، سنگ نگاره ماخونيك، مسجد چهارده معصوم، مسجد گنجی

سرايان : آرامگاه توران شاه، سد ذو، كاروانسراي سرايان، قلعه قلاع سرايان، موزه مردم شناسی سرایان

قاين : آرامگاه بوذر جمهر قايني، امامزاده عبدالله كارشك، امامزاده زيد النار آفريز، قلعه چهل دختر، قلعه هاجر آباد، قلعه آفريز،  قلعه كوه، مسجد جامع قاين، مسجد جامع افين، مسجد جامع خضري، موزه مردم شناسی قاین.

نهبندان : آسبادهاي خوانشرف، بافت قديمي روستاي استند، بافت قديمي روستاي قدمگاه، قلعه شاهدژ، قلعه نهبندان، مسجد روستاي ميغان، موزه مردم شناسی نهبندان.